استحمام کردن

ویژگی گرمابه درسه چیزاست:۱- گرمی هوا (که سرما بخش وخشکی دهنده است)

۲- رطوبت آب(نم افزاوگرمی زا)             ۳- ساختمان (گرم کردن وخشکی بخشیدن)

هوای گرم حمام ،به این دلیل که حرارت غریزی را می گدازد،به مزاج سردی می بخشد .وهوای درون آن با وجوداین که رطوبت های غیرطبیعی به همراه دارد،سبب خشکی بخشیدن به اندام هایی می شود که درگداختن وتحلیل رطوبت اندام ها ی بسیارتر مزاج ،سهمی بسزا دارند.

کسانی که علاقه دارندتادربدن آنها رطوبت وتری افزوده شود،بهترین راه این است که در(آب گرمابه)باشند.

کسی که ورزش یا فعالیتی کرده ودرنتیجه ی آن عرق نموده است،بعدازکمی استراحت ،چاره آن است که وارد گرمابه یاحوضچه ی حمام شود،چراکه به تن تری وگرمی لطیف ومعتدل می بخشدونبایدبیش از اندازه دراین مکان ها بودزیراپوست ،بسیارنرم وترمی شود.پس برای ماندن گرمی وتری لطیف بربدن ،بهتراست قبل ازآن که عرق کنند حمام راترک کنند.

کسی که براثرحرارت آفتاب ،بدن اوگرم شده به حدی که رطوبت بدنش تحلیل رفته باشد،نشستن درآب سرد ازنوشیدن آب سرد سودمندتراست ولی سردی بایددراندازه ای باشد که برای بدن خوشآینداست.

شستن زخمهاباآب سرد وآماس هایی که می خواهند ،نرم شودیاماده ی اوپخته شودویادردآن کم شودزیان دارد.آب بسیارگرم به مزاج ،گزمی می بخشد.آبی که گرمای آن از حدولرم کمتراست،سردی ورطوبت می دهد.وقتی آب سرد بربدن ریخته می شود،گرمایی که از هوای گرمابه حاصل شده از سطح بدن وارداحشامی گردد.

به دو علت است که ماندن زیاددرگرمابه سبب سردی مزاج می شود.حتی اگر گرمای آب حمام مناسب باشد.

۱-مزاج غریزی آب سرد است واگربسیاربماندحالت گرمی آن ازبین می رود وآب سرد مزاج ،خوی سرشتی خودرابازمی یابد وآنچه به بدن نفوذ می کند همان کنش طبیعی آب ،یعنی سرما دهندگی است.

۲-دیگرآن که آب چه گرم وچه سرد ،رطوبت بخش است .هرگاه بدن براثرکثرت شست وشوی ،رطوبت بیش از حدرا بپذیرد،گرمای غریزی براثررطوبت به خاموشی می رسدوسردی برمزاج روی می آورد.

غذای هضم نشده براثرتحلیل درحمام هضم می شود.خلط کال ونارس نیزدرگرمابه پخته می شود.

رفتن به حمام بدون این که تن راخیس کنند وفقط ازگرمای آن استفاده شود،برای خشکی بخشیدن به مزاج مناسب است .این گونه حمام رفتن برای کسانی که بیماری استسقاءدارندوگوشت سست وشل دارندسودبخش است.

ولی اگربدن راخیس کنند،رطوبت مزاج پیدامی کنند.واین چنین افراداگردرحمام بسیاربنشینندبراثرگداختن موادبدن وعرق کردن بسیار،خشکی بیش از حدبرمزاجشان واردمی شود.واگرکمترازحدلازم درحمام باشندیعنی قبل ازعرق کردن ،بدن رطوبت حمام را می مکدوترمزاجی می آورد.

حمام رفتن ناشتا وباشکم خالی ،سبب خشکی مزاج ،لاغری وناتوانی دربدن می شود.

حمام رفتن باشکم تازه سیرشده یاشکم پر،چون موادغذایی را به سطح بدن می آورد،باعث چاق وفربه شدن می شودودراندام هایی مانندمعده وکبدبندآمدن هایی رخ می دهد،زیراغذاهای ناپخته براثرهوای حمام به طرف این اندام ها روی می آورند.

حمام رفتن قبل ازگرسنگی وبعدازهضم غذا مفید است وبدن به چاقی معتدل می رسد.

افرادی مانند بیماران دق که برای مرطوب کردن بدن به حمام یاگرمابه می روند،تازمانی بایددرحمام بمانندکه احساس خستگی نکرده اندوبعدازآن که حمام آنها تمام شدبه بدن خود روغن بمالند؛زیرااین عمل سبب می شودآبی که زیرمنافذپوست جمع شده است به وسیله روغن حبس شود ودرنتیجه رطوبت مورد نیاز برای بدن به دست می آید.علاوه براین ،مراقب باشنددرقسمتی ازگرمابه بنشینندکه هوای معتدل داشته باشدوزمین گرمابه راآب پاشی کنند تا هوای آن نمناک باشد.

زیادماندن درحمام سبب غش کردن می شود،زیرادراین حالت حرکت قلب به سستی می زند ویا حتی به سمت ایستادن می رود.

دیگرازمنفعت های استحمام وگرمابه رفتن،آن است که خواب خوش می آورد،انسدادومسام رامی گشایدواخلاط خام را می پزاندوغذاهارابه ظاهرتن می کشدواسهال مزمن راازبین می برد.

بعضی افرادنیازشدیدبه استحمام دارندتاحرارت لطیف وتری معتدل رابرای مزاج خودکسب کنند.

چنین کسانی نبایدوقت زیادی رادر گرمابه بگذرانندووقتی درتشت حمام نشستند،آن قدربنشینندکه پوستشان قرمزشده وبادکندودرهنگام شستشوبایدآب رادراطراف خود بپاشندتاهوا رانمناک کندوبایدهرچه زودترخودراشستشودهندوبیرون آیند.

برهمه کسانی که به حمام می روند لازم است به تدریج داخل گرمابه شوند ودرگرمخانه ،چندان بمانندتامواددفعی تحلیل یابد وبدن آسایش پیداکندوبرای غذاپذیراباشدولی نبایدچندان صبرکنندتاکسالت پیداکنندوتوقف درحمام نیز چنان طول نکشدکه به ناتوانی برسندوسرانجام براثرناتوانی به تب های عفونی دچارشوند.کسی که می خواهدباحمام کردن ،چاق شود باید باشکم سیر به گرمابه برود.لیکن ازآنجا که رفتن به گرمابه باشکم سیرآسیب انسدادمجاری را درپی دارد،کسی که گرم مزاج است برای جلوگیری ازاین انسداد،بهتراست اسکنجبین تناول نمایدواگرسردمزاج است غذاهای پونه ایی وفلفلی برایش مفید خواهدبود.کسی که چاق است ومی خواهد فربهی اش به تحلیل رودولاغرشودبایدباشکم تهی به حمام رفته وزیادبماند.بهترین وقت برای حمام رفتن بعداز نوعی هضم که درکبد ومعده رخ داده است (هضم دوم)می باشد.

کسی که بیم دارد براثرگرمابه رفتن صفرادراوتحریک شود امامجبوراست ناشتا به حمام برود.بایدقبل ازشستشو،غذای لطیف تناول کند.کسی که صفرابراوغالب است ونمی تواندازگرمابه رفتن صرف نظر کند،بهتراست درحین ماندن در گرمابه خودرا با نان خیس شده در آبمیوه ویا گلاب سرگرم کندوتادرگرمابه است ازآنجا بیرون نیامده نبایدنوشیدنی سرد بنوشد،زیراسوراخ های ریزبدن درآن حالت بازشده اندوسرما بدون هیچ درنگی ازطریق آنهاخودرابه اندام های اصلی می رساندونیروهارانابود می کند.همچنین بایدازهرنوع گرمی زیادوبه ویژه نوشیدن آب بسیارگرم پرهیزکندزیرابیم آن می رودکه براثرتناول آن گرمی به اندام های اصلی رسیده وسل ودق را به بارآوردواگرتازه ازحمام بیرون آمده است سرش باید پوشیده باشدوبدن رادردسترس سرما قرارندهد.اگروقت استحمام فصل رطوبت وبارانی باشدبایددرموقع بیرون آمدن ازحمام خودرادر لباس بپیچد.گرمابه رفتن برای اشخاص تب داردرحالت تب وبرای کسانی که بیماری جدایی اندازویاورم دارند ممنوع است.

فوایداستحمام عبارتنداز:

خواب آوری،گشادگی چهره ،رنگ زدایی،پختگی،گداختن وغذابالاآوردن

گرمابه آنچه راگداختنی است می گدازدوآن چه راتکاندنی است می تکاندواین پخت وگداخت وتکاندن را بنابرمرادطبیعت انجام می دهد.

استحمام ،اسهال رابند می آوردوخستگی راازبین می برد.

زیان استحمام:

زیاده روی در استحمام وگرمابه نشینی ،قلب راناتوان می کندوانسان رابه غش وتهوع دچار می سازدوموادآرام گرفته رابرانگیخته وبه حرکت می آوردوپذیرای تعفن می کندواین موادروبه تخلیه آورده وبه سوی اندام های ناتوان می روندودمل ها در سطح ودرون اندام ها سربرمی آورند.موادزایدبه آسانی براندام های ناتوان ریزش می کنند وبه اعصاب زیان می رسانند.اشتهابه غذاراکم وغریزه جنسی راکاهش می دهند.

شست وشوباآب سردبرای کسانی مناسب است که از هرحیث تندرست باشندوسن،نیرووهیئت شان نیزبرای این کارمناسب باشد.

وقت شست وشوباآب سردنیزبایدمناسب باشد.برای کسانی که به بیماری های تَخمه،قی،اسهال،شب بیداری،وانواع سرماخوردگی هامبتلا هستند،شست وشوباآب سردمناسب ومطلوب نیست.این کار برای بچه ها وپیران نیز شایسته نیست.کسی که تن خودرابا آب سردمی شویدبایدوقتی این کارراانجام دهدکه تن دارای نشاط است وجنبش های آن کاملاًطبیعی است.گاهی بعداز شست وشوباآب گرم،تن راباآب سردآشنامی کنندتاپوست نیرویابدوگرمای غریزی متوقف وخارج نگردد. کسانی که به این منظورآب سردبرخودمی پاشندبایدبدانندکه آب نبایدبسیار سردباشدوحداعتدال در سردی را مراعات کنند(کافی است بعدازاستحمام روی پاهاواحیاناًدست هاآب مایل به سرد ریخته شود.)

آب برخی ازگرمابه ها،خاصیت دارویی داردوجنبه شفابخش بودن برخی ازبیماریها رادارد.مانندحالاتی که آب حمام گوگردار،دارای زنگ آهن ودارای موادخاکی وشورباشدیااین که طبیعت آب حمام تغییرداده شود،مثلاًآن رابااین گونه موادبیامیزیم یاموادی مانندمیویزه ،یاحب الغارویا گوگرد در آب حمام بریزیم؛استحمام با چنین آب هایی ،گوشت زیادی بدن راازبین می برد،گوشت های سست را بهبود می بخشدوبرای بیماران عرق مدینی(عامل بیماری پیوک)مفیداست.آب های مس دار،آهن داروشوربرای ازبین بردن بیماریهای ناشی ازسرماورطوبت ،دردمفاصل،نقرس،سست اندامی،ربو،بیماریهای کلیوی،دمل ها وقرحه هامفیدندوسبب تقویت پیوسته شدن وترمیم شکستگی هامی شوند.

آب های مس دار،برای دهان وزبان کوچک ،چشم سست شده ورطوبت های گوش مفیدند.آب های آهن دار،برای معده وطحال مفیدند.

آب بورکی شور،برای سروسینه ای که آمادگی پذیرش اخلاط فاسدراداراهستند،برای معده مرطوب،بیماران استسقاوبادکردگی مفیداست.

آب های شبی وزاجی،بیماریهایی مانندخونریزی ازراه دهان ،بزاق خونی،خونریزی مقعد،خونریزی براثرحیض،واژگونی معده،سقط جنین بدون علت ،اضطراب ها،عرق کردن زیادراازبین می برد.

آب های گوگردی،پی هاراپالایش وتمیزمی کنند،دردکشیدگی وانقباض راآرام می کنند،جوش ها ودمل های دیرپا ومزمن را می زدایند،آثار نامطلوب ،لکه های سیاه وسفیدوبهق راازبین می برند،موادزایدی را که به مفصل ها،طحال،کبددرحال ریزش هستندتحلیل برده وزهدان راسفت ومحکم می کنند.تنهاموردی که اززیان آب گوگردی می توان گفت این است که معده راسست واشتهاراازبین می برد.

کسی که درآب کویری بدنش را شستشو می دهد،نباید سر خود را به زیر آب فرو ببردزیراآب کویری امتلای سررابه وجود می آورد.آب کویرتامدت معینی ،گرمی بخش است ولی سستی به بارمی آوردبه ویژه درزهدان،آبدان(مثانه)وقولون .

همچنین آب کویری برای رشدونمو،زیان آوراست.

کسی که می خواهداستحمام کند،بایدشست وشورابه آرامی وآهستگی ونرم انجام دهد،به تدریج واردآب شودوبه طورناگهانی خودرابه آب نیاندازدویایکباره آب بربدن خودنپاشد.

افرادی بامزاج حرارتی ،گرم ومرطوب چون ازگرمابه بیرون می آیند،نباید بلافاصله هیچ شزبت ونوشیدنی سردی بخورند.زیراگرمابه وحمام روزنه هاومنافذپوست را بازکرده ورگ ها رانرم می کندوخوردن این گونه نوشیدنی های سرد،زودواردرگ هامی شودونیرووقوت اعضاراضعیف وبه اعصاب زیان می رسد.وبیماری استرخاونقرس رابه وجود آورده وجگرراسردکرده وباعث می شودفردبه استسقادچارشود.

همچنین هیچ نوشیدنی گرمی نیز،نباید بخورد،به این دلیل که حرارت آن زودبه اعضامی رسدوبیماری دق راایجاد می کند.

هنگام بیرون آمدن ازگرمابه درهوای سردبایدسروتن فردکاملا پوشیده باشدوبه تدریج ازآن هابیرون آید.

بنابه توصیه معصوم(علیه السلام)هرگاه فردخواست به حمام برودودرسرخودناراحتی احساس کردبایدهنگام ورودبه حمام،ابتدا۵مشت آب گرم بنوشد،دراین صورت به خواست پروردگارازسردردودردشقیقه درامان خواهد بود.

بهتراست فردهنگام ورودبه حمام ۵مشت آب گرم برروی سرخود بریزدواگرخواست بدنش جوش ودانه نزندبهتراست درهمان ابتدای ورودبه حمام بدن خودرا با روغن بنفشه چرب کند.

حمام بایدترکیبی مانندترکیب بدن داشته باشد؛یعنی همانطور که بدن دارای ۴طبع است حمام نیزدارای ۴خانه می باشد؛خانه اول ،سردوخشک (رختکن).خانه دوم،سردومرطوب(حوضچه که ابتدای ورودازروی آن رد می شویم وپاهارطوبت حمام را می گیرد).خانه سوم ،گرم ومرطوب(آب گرم حمام یاوان محتوی آب گرم وبخارآب ودیوارهای گرم شده ی حمام).خانه چهارم ،گرم وخشک (فردبایدراخشک کندولی محیط آن هنوز گرم باشدویکباره سردنگردد.

نشستن درآب سرداصلاًدرست نیست ،مگرکسی که دارای تمام شرایط وتدابیرباشد.به عنوان مثال،نشستن درآب سردبرای کودکان ،افرادلاغر،مردم پیه دار وپیران اصلاًمجازنیست.بعدازجماع،قی،حیض،اسهال،هضم نشدن غذا،کم خوابی،شست وشوی تن باآب سرد،اصلاًدرست نمی باشدومضراست.کسانی که به زکام ونزله دچارهستند،نبایددرآب سردبنشینند.

کسی که ورزش وفعالیت زیادی کرده باشدوحرارت دربدن اوجمع شده باشدوبخواهدکه آن حرارت بیشترشودوازبدنش خارج نشود.به گونه ای که پوست واندام هایش سخت شود،نشستن درآب سردمفیداست.ولی فقطبرای مردم جوان تندرست وقوی وکسانی که چاقی آنهاازگوشت است نه ازچربی ،شست وشوباآب سرد،مشکلی ندارد.

برای نشستن درآب سرد،زمان مناسب ،وقتی است که درگرمترین روزودرگرمترین ساعت آن روزباشدوبه یکباربایدبدنرابه آب بزنندتابه یک مرتبه به همه ی اندام بدن،سردی برسد،سردی آب،بایدبه اندازه ای باشدکه پوست راآزارندهدوقبل ازآن که باعث لرزش بدن شودبایدازآن خارج شدوخیلی درآن نماند.هنگامی که فردازآب سردخارج شد،دقت کنداگرزودگرم شودوپوستش سریع به رنگ طبیعی خودبازگشت ،به این معنی است که سروقت وبه موقع ازآب سردخارج شده است ولی اگردیربه رنگ آمد،بایددفعات بعدزودترآب راترک کند.

برگرفته از کتاب شرحی برمبهمات قانون بوعلی

نوشته آقای دکتر غلامی